Bài viết của Thầy Đinh Tú Anh – PCT HĐT Trường THPT Hạ Long.

Bài viết của Thầy Đinh Tú Anh – PCT HĐT Trường THPT Hạ Long.
HỌC SINH THPT ĐI XE CÁ NHÂN SAI QUY ĐỊNH: GÓC NHÌN TỪ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Thực tế hiện nay, không ít học sinh Trung học Phổ thông đi xe cá nhân vượt quá quy định của pháp luật: xe máy dung tích lớn hơn 50cc, xe máy điện khi chưa đủ tuổi, chưa có giấy phép; xe không gương, không biển số… Một số em còn cố tình không đội mũ bảo hiểm, coi đó như là “cách thể hiện cá tính”.
Và cũng thực tế hiện nay, lực lượng Công an đang tăng cường kiểm tra. Thay vì thông báo trực tiếp cho phụ huynh, nhiều địa phương chọn giải pháp chụp ảnh vi phạm, gửi thông tin ngay lập tức về nhà trường mọi thời điểm trong suốt một ngày-đêm. Từ đó, trách nhiệm xử lý rơi vào tay thầy cô giáo, khiến cho toàn thể cán bộ, giáo viên ít nhiều không khỏi rơi vào trạng thái tâm lý mệt mỏi, áp lực, căng thẳng, stress.
Không những áp lực về việc phải nhận và phải xử lý thông tin không mong muốn bất kể giờ giấc gây xáo trộn cuộc sống cũng như ảnh hưởng các công việc khác, nhiều trường hợp, giáo viên còn phải đối mặt với phản ứng từ phía phụ huynh, họ cho rằng, “nhà trường làm căng quá”, sự việc làm gì “nghiêm trọng đến mức ấy”. Vấn đề đặt ra là, các biện pháp giáo dục của nhà trường; các xử lý nghiêm khắc của cơ quan Công an hình như không giải quyết được triệt để vấn đề. Hầu như ngày nào, trường nào cũng ghi nhận học sinh vi phạm. Hãy cùng tìm hiểu nguyên nhân do đâu và đâu là cách giải quyết đúng?
KHOA HỌC HÀNH VI VÀ TÂM LÝ LỨA TUỔI
Ở lứa tuổi 15-18, học sinh có đặc điểm tâm lý nổi bật: mong muốn khẳng định bản thân, thích thử thách giới hạn, dễ bị tác động bởi bạn bè cùng trang lứa.
Các nghiên cứu khoa học cho thấy não bộ ở giai đoạn này phát triển chưa đồng bộ: hệ cảm xúc phát triển mạnh mẽ nhưng khả năng kiểm soát hành vi chưa hoàn thiện.
Chính vì vậy, hành vi “chống đối” như không đội mũ bảo hiểm hay đi xe không hợp quy định, đối với các em, lại là cách thể hiện “bản lĩnh” và khẳng định cái tôi của mình.
Ngoài ra, áp lực từ các bạn khác cũng đóng vai trò lớn. Nếu bạn “dám” vi phạm để được coi là “ngầu” là “khác biệt” thì mình cũng dám làm để không bị (hoặc tự cảm giác bị) coi là “yếu đuối”.
Ở góc độ xã hội, khi hình ảnh người lớn hoặc thanh niên ngàoi xã hội vi phạm luật giao thông còn phổ biến, học sinh (thậm chí cả phụ huynh) dễ coi hành vi đó là “bình thường”. Nếu gia đình không nghiêm túc cùng phối hợp hoặc không kiên quyết, thậm chí còn giao xe cho con, việc vi phạm càng khó kiểm soát.
THÁCH THỨC TỪ PHÍA NHÀ TRƯỜNG
Nhà trường đứng ở vị trí đặc biệt: vừa là môi trường giáo dục, vừa được xã hội kỳ vọng như một “cơ quan thực thi pháp luật”. Không những khi Công an gửi thông tin vi phạm về trường, mà hàng ngày nếu phát hiện học sinh vi phạm, giáo viên buộc phải xử lý, việc này dẫn đến nguy cơ xung đột với học sinh và thậm chí, với cả phụ huynh.
Ở góc độ quản lý, nếu chỉ tập trung vào xử phạt và kiểm tra, học sinh cảm thấy bị áp lực, từ đó phản kháng ngược lại. Bằng chứng là nhiều học sinh ngang nhiên vi phạm, ngay cả khi đến trường, trước mắt các thầy cô giáo.
Nhưng nếu lỏng lẻo, nguy cơ mất an toàn cho học sinh, mất hình ảnh nhà trường – thậm chí nhà trường bị các cơ quan cấp trên phê bình, nhắc nhở, kỷ luật là rất lớn.
Điều này đòi hỏi người quản lý giáo dục phải tìm ra cách tiếp cận cân bằng: vừa răn đe, vừa giáo dục, vừa đồng hành.
ĐỀ XUẤT TỪ GÓC ĐỘ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Từ thực tiễn quản lý trường học, tôi có một số đề xuất:
1. Cần phân rõ vai trò – trách nhiệm: Cơ quan quản lý giáo dục cần phối hợp với Công an thống nhất cơ chế: thông tin vi phạm phải đồng thời gửi cho cả phụ huynh và nhà trường, tránh để thầy cô “ôm trọn” trách nhiệm vốn thuộc về gia đình.
2. Tăng cường truyền thông – giáo dục: Tổ chức các chuyên đề ngoại khoá, mời chuyên gia, nạn nhân tai nạn giao thông đến chia sẻ để học sinh thấy được hậu quả thực tế. Khi học sinh có sự thấu cảm, việc thay đổi hành vi sẽ bền vững hơn.
3. Kết hợp thưởng – phạt: Không chỉ phê bình vi phạm, cần có cơ chế biểu dương, khích lệ những em chấp hành tốt quy định. Đây là nguyên tắc quản lý hành vi đã được khoa học chứng minh: khen ngợi đúng lúc hiệu quả hơn nhiều so với chỉ trừng phạt.
4. Sự phối hợp của phụ huynh: Nhà trường cần thường xuyên trao đổi, nhấn mạnh vai trò kiểm soát phương tiện ngay từ gia đình. Phụ huynh không thể giao xe vượt quy định cho con rồi “khoán” cho nhà trường xử lý khi sự việc xảy ra.
5. Đối thoại với học sinh: Khi học sinh vi phạm, thay vì chỉ áp dụng biện pháp kỷ luật, có thể tổ chức các buổi đối thoại, yêu cầu học sinh lắng nghe chia sẻ từ người từng bị tai nạn giao thông; chia sẻ từ giáo viên về áp lực phải kiểm soát, phải xử lý. Qua đó, các em hiểu trách nhiệm của mình và thông cảm hơn cho các thầy cô.
TÓM LẠI
Vấn đề học sinh đi xe cá nhân sai quy định không chỉ là một vi phạm hành chính, mà là phản ánh sự xung đột giữa nhu cầu khẳng định bản thân của tuổi trẻ và trách nhiệm tuân thủ pháp luật. Nếu chỉ xử lý một chiều bằng việc tăng cường kiểm tra, giám sát và xử phạt, nguy cơ phản kháng sẽ rất cao. Nếu quá nương tay, an toàn giao thông và kỷ cương giáo dục bị đe doạ. Giải pháp tối ưu nằm ở sự phối hợp toàn diện: công an – nhà trường – gia đình – xã hội cùng chung tay, vừa nghiêm khắc, vừa thấu hiểu, vừa đồng hành.
Có làm được như vậy, học sinh mới thực sự nhận ra rằng tuân thủ luật giao thông không phải là mất tự do, mà là một hành vi trách nhiệm – với chính mình, với gia đình, với nhà trường và với cộng đồng.
Mỗi phụ huynh, mỗi học sinh hãy bắt đầu từ việc nhỏ nhất, dễ thực hiện nhất: đội mũ bảo hiểm, đi đúng loại xe theo lứa tuổi, đủ gương, đèn, có giấy phép theo quy định. Đó là bảo vệ chính mình, là tôn trọng thầy cô, gia đình và xã hội.